Yoksa mantarlar konuşabiliyor mu?

Mantarların 50 civarında “kelime” kullanarak iletişim kurabildiğini söylesek ilk düşünceniz ne olurdu?

Bitkilerin, biyokimyasallar sayesinde birbirleri ve doğal çevreleriyle “iletişim” kurduğu, daha önce öne sürülmüştü. Botanikçi yazar Stefano Mancuso’nun da aralarında bulunduğu bazı bitki bilimcilerin bitkilerde zekâ arayışına kadar giden bu savunuları, bilim dünyasında büyük tartışma yaratmıştı.

Orman uzmanı olarak dünyaca ün kazanan yazar Peter Wohlleben ise Ağaçların Gizli Yaşamı kitabında, ağaçların bu tip iletişimleri kurmasında mantarların kritik rolü olduğunu savunuyordu. Bu sefer de “insan diline yakınlık” benzetmesi yapan başka bir çalışmayla karşı karşıyayız.

Saygın bir bilimsel kaynak olan Royal Society Open Science’da yayımlanan son çalışma ise mikolojik organizmalar (mantarlar) tarafından gönderilen elektriksel uyarıların insan diline benzer olabileceğini öne sürüyor.

The Guardian’a da haber olan bilimsel çalışma, orman yüzeyinde veya yol kenarındaki ağaç diplerinden patlak veren mantarların “sessiz ve kendi halinde organizmalar” olmayabileceğini düşündürüyor. Mantarların birbirlerine gönderdiği elektrik sinyalleri üzerine yapılan matematiksel analize dayanan çalışmada, insan konuşmasına çarpıcı bir yapısal benzerlik taşıyan kalıplar belirlemiş durumda.

Önceki çalışmalar, mantarların, iplikçik (hif) adı verilen uzun yeraltı ağları aracılığıyla elektriksel uyarılar ilettiğini ileri sürüyor, bununla birlikte odun sindiren mantarların ipliklerinin, odunsu yüzeylere temas ettiğinde bu uyarıların “ateşlenme” hızını arttığını gösteriyordu. Dahası mantarların besin veya yaralanmaya dair bilgiler taşıyan “iletileri” kendilerine uzak kısımlarla paylaşma olasılığı da artırıyordu.

Peki ama bu elektriksel iletimin insan diliyle ortak bir yanı olabilir mi? Varsa bu nasıl tespit edilebiliyor?

Bu soruların cevabını aramak üzere dört mantar türünün elektriksel iletim süreçlerini analiz eden West of England Üniversitesi’nden Prof. Dr. Andrew Adamatzky, bir bilim insanı olarak oldukça temkinli davranarak şunları söylüyor: “Mantarların iletişim şekli ile insan konuşması arasında doğrudan bir ilişki olup olmadığını henüz bilmiyoruz. Muhtemelen yoktur. Öte yandan farklı sınıf, familya ve türlerin canlı alt katmanlarındaki bilgi işleme süreçlerinde birçok benzerlik görüyoruz.”

Bulgular, mantarların yeraltındaki sivri uçlarının genellikle 50 kelimeye kadar (kelime dağarcığına benzeyen) belli başlı kalıplarla iletimlerde bulunduğunu ve kullanılan “kelime uzunluklarının” insan dillerininkiyle yakından eşleştiğini ortaya koyuyor.

Makalede, en sık kullanılan kelimelerin 15-20 kelimeyi geçmediği ifade edilirken çürüyen odunların üzerinde büyüyen Splitgill mantarları (Schizophyllum commune) diğerlerine göre en karmaşık “cümleleri” oluşturan mantar olarak öne çıkıyor.

Adamtzky, bu elektriksel iletimin en olası nedenlerinin, mantarın iç bütünlüğünü korumak veya yeni keşfedilen çekici veya kovucu etkenleri, alt katmanları aracılığıyla diğer bölümlerine bildirmek olduğunu belirtiyor.

Bu makaleyi “heyecan verici” bulan diğer bilim insanları, yine de bu tip güçlü bir iddiada bulunabilmek için daha fazla kanıta ihtiyaç olduğunu savunuyor.  

Bu haberi hazırlarken hangi kaynaklardan faydalandık?

royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsos.211926#d1e2999

theguardian.com/science/2022/apr/06/fungi-electrical-impulses-human-language-study