Başlığı görünce aklınıza “The Last of Us” isimli video oyunu ve HBO dizisi gelmiş olabilir. Dünyada milyonlarca insanı zombiye dönüştürerek uygarlığın sonunu getirecek, “sıcak ortamda yaşamaya evrimleşmiş bir mantar türü” henüz keşfedilmedi. (Neyse ki!) Buna karşın mantarlar, günümüzde yılda yaklaşık 1,7 milyon insanı öldürüyor ve can almaya devam ediyor.
Mantarlar bu haliyle, Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre “büyüyen bir sağlık tehdidi”. Çünkü onları tedavi etmek için kullanılan antifungal ilaçlara karşı giderek daha dirençli hale geliyorlar ve şu anda başka tedavi alternatiflerimiz de yok!
İnsanlarda ve diğer organizmalarda hastalığa neden olan mantarlara “patojenik mantar” deniyor. İnsanlar için patojen olduğu bilinen yaklaşık 300 mantar var. Toprakta yaygın olarak bulunan Aspergillus fumigatus’la birlikte Cryptococcus neoformans, Candida auris ve Candida albicans isimli dört mantar, DSÖ tarafından yayımlanan raporda “kritik öncelik” grubuna yerleştirilmiş durumda.
Diğer yedi mantar türü ise “yüksek öncelikli” olarak listeleniyor ve bunların çoğu tropikal bölgeleri etkiliyor. Bu nedenle gezegen ısınırsa yayılma ihtimalleri yüksek! Raporda, “Mantar enfeksiyonlarının hem insidansının hem de coğrafi yayılımının iklim değişikliği nedeniyle küresel olarak genişlediğini gösteren kanıtlar var,” ifadeleri de yer alıyor.
McMaster Üniversitesi Biyokimya ve Biyomedikal Bilimler Profesörü Gerry Wright da bakteriler ve virüsler gibi mantarların da her zaman geliştiğini ve uyum sağladığını; zor koşullar altında hayatta kalmanın yollarını bulduklarını söylüyor. Uzun süredir insanların ilk mantar savunma hattı olan “vücut ısısı” da dahil olmak üzere daha yüksek sıcaklıklarda yaşamaya uyum sağlayan birçok mantar türü gördüklerini ifade ediyor.
İklim değişikliği tetikliyor
Saygın bir bilim dergisi olan PNAS’ta yayımlanan yeni araştırma da yükselen küresel sıcaklıkların, mantarların “insan sağlığı için daha tehlikeli” olmasına neden olabileceğini ortaya koyuyor. Çalışma kapsamında, bu durumun insanlara bulaşan mantar hastalıklarını artıracağı ve bu hastalıkları küresel bir risk haline getirebileceği tahmin ediliyor.
Sıcaklık stresinin mantarlar üzerindeki etkisini inceleyen araştırmacılar, daha yüksek sıcaklıkların, özellikle de insan mantar patojeni olan Cryptococcus’ta hızlı genetik değişikliklere yol açtığını bulmuş durumda.
Araştırma, gittikçe artan sıcaklıkların, mantarların yer değiştirebilir “geçiş yapan (zıplayan) genlerini” uyardığı, mutasyonları hızlandırdığı ve genlerinin çeşitli adaptasyonlarına yol açtığını gösteriyor. Bu da mantarların, sıcaklığın yanı sıra ilaç direncine, dolayısıyla hastalığa neden olma potansiyelinin artışı anlamına geliyor.
Bakteri ve virüsler, enfeksiyon ve hastalıkların iyi bilinen itici güçleri olsa da patojenik mantarlar şimdiye kadar sağlıklı insanları etkileyecek büyük bir yayılım gücüne sahip değildi. Bunun nedeni ise insan vücudu sıcaklığının, bulaşıcı mantarların hayatta kalabilmesi için çok sıcak olmasıydı.
Ancak ABD, Duke Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, bunun değişmek üzere olabileceği konusunda uyarıyor. Bilim insanları, The Last of Us’taki gibi daha yüksek sıcaklıklara adapte olmuş mantarların yayılım göstermesinin mümkün olduğuna işaret ediyor. Ancak tabii ki bunun bir zombileşmeye neden olması beklenmiyor. En azından yakın gelecekte…
Bu arada Wright, The Last of Us’taki patojenik mantar salgınını, şimdilik gerçek olmasa da “en azından mantığa dayanıyor,” şeklinde açıklıyor ve bu dizinin, mantarları incelemek için yeni bir ilgi uyandıracağını umduğunu ifade ediyor.
Haberi yazarken hangi kaynaklardan faydalandık?
