
Ukrayna’nın işgaliyle birlikte Rusya’ya ekonomik yaptırım yolunu seçen Avrupa, diğer yandan enerji konusunda yıllardır Rusya’ya bağımlı bir bölge. Hal böyle olunca da AB’nin Rus petrol ve doğalgazına olan bağlılığını azaltma çabalarına aciliyet katmasının hayati bir gereklilik olduğu ortada.
Bu aciliyetin, Avrupa’nın daha temiz enerjiye geçişine ivme katacağı düşünülse de söz konusu çabaların hızlı bir şekilde nihayete ermesi kolay değil; bazı tavizler verilmesi gerekiyor ve kimi ülkeler bu konuda daha istekli ve kararlı.
“Cesur Yeni Dünya’ya hoş geldiniz”
Aslında bu durum, savaştan önce de geçerliydi. Alternatif enerji kaynaklarına doğru daha hızlı hareket etme yönündeki tartışmalar, petrol ve doğalgaz fiyatlarının yükselmesiyle aylar önce başlamış, Rusya’nın savaşma niyetini belli etmesiyle birlikte de iyice yoğunlaşmıştı.
Ardından Rusya’nın muslukları kapatma kozu üzerine kurduğu enerji politikası, zaten düşük olan doğalgaz arzını daha da zora sokmuş, bu gerilim, kış öncesinde Avrupa için büyük bir tehdit haline gelmişti. Kıtlık kapıda mıydı?
Rusya Güvenlik Konseyi Başkan Yardımcısı Dmitry Medvedev’in şu açıklaması, Avrupalılar için durumunda vahametini açıklamaya yetiyordu: “Almanya Şansölyesi Olaf Scholz, Kuzey Akım 2 gaz boru hattının onaylanması sürecini durdurmak için bir emir yayınladı. Peki. Avrupalıların çok yakında 1.000 metreküp doğalgaz için 2.000 euro ödeyecekleri cesur yeni dünyaya hoş geldiniz!”
Rusya ile Batı arasındaki enerjiye dayalı “yeni soğuk savaş”la birlikte kış sezonunun başında yaşanan büyük korku ve endişe ortamı, Avrupa’yı diğer ülkelerden sıvılaştırılmış doğalgaz ithal etmeye ve depolama tesislerini doldurmaya zorladı. Sonuçta yenilenebilir enerjiye geçiş, bir günde mümkün olmayacaktı.
Kışı doğalgaz stoğuyla kapatan Avrupa
Geride bıraktığımız kış sezonunda neyse ki kıtlık yaşanmadı. Bilakis Avrupa, baharın tatlı esintilerini hissetimiz şu günlerde depolarında yüksek miktarda doğalgaz stoğu barındırır hale geldi. Hatta bu süreçte doğalgaz fiyatları da dramatik bir şekilde düştü.
Reuters’a göre doğalgazın vadeli fiyatları, kış başlangıcında megavat saat başına 177 euro iken bugün 50 euro’nun altına düşmüş durumda. Bu miktar, Ağustos 2022’nin sonlarında 338 euro ile rekora işaret ediyordu.
Uzmanlara göre büyük bir kıtlık yaşanmadan atlatılan kış sezonunun arkasında, doğalgaz fiyatlarının daha da yükseleceği korkusu üzerine başlayan halkla ilişkiler kampanyalarını önemseyen hanehalkının ve diğer işletmelerin tasarruf davranışları yatıyor olabilir.
Kış sezonu başındaki yüksek fiyatların, gübre, çelik, seramik, cam, çimento ve çeşitli kimyasal üreticileri de dahil olmak üzere enerji yoğun endüstrileri fabrika kapatmaya (veya üretim azaltmaya) zorladığı da unutulmamalı. Bütün bunlar sayesinde büyük miktarda doğalgaz tasarrufu sağlanması gayet doğal.
Öte yandan 2022/23 sezonunda Avrupa’daki kış sıcaklıkları da ılıman seyretti. AB’nin Kopernik Programı’na göre Avrupa, 1991 ila 2020 arasındaki ortalamadan yaklaşık 2,2 santigrat derece daha yüksek sıcaklıkla, kayıtlardaki en sıcak üçüncü ocak ayını yaşamıştı.
Finlandiya doğalgaz talebini %47 düşürdü
Hepsi bir araya gelince de bir önceki yıla göre doğalgaz talebinde kayda değer düşüşler söz konusu oldu. Avrupa’nın bazı ülkelerinde, doğalgaz talebindeki düşüşler, oransal olarak şöyle gerçekleşti:
- Fransa: %10
- İtalya: %10
- Almanya: %15
- Hollanda: %22
- Finlandiya: %47
- Diğer ülkeler: %4-%31 arası
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) İcra Direktörü Fatih Birol’a göre, davranış değişikliğini teşvik eden kampanyaların yanı sıra yenilenebilir destek programları, konut yenilemeleri ve ısı pompası kurulumları için hibeler ve tercihli krediler gibi politika önlemlerinin tümü, doğalgaz talebini hafifletmede rol oynamıştı.
Büyük tüketicilerin tüketimlerini azaltmasına, ithal ikamesine başvurmasına ve iyi bir şekilde birbirine geçmiş Avrupa doğalgaz şebekesinde, alternatif arzlardan yararlanmasına olanak tanıyan onlarca yıllık reformlar ve politika girişimleri sayesinde Rusya’nın doğalgaz ihracatını düşürmek ve daha yüksek fiyatlara hızlı uyum sağlamak da mümkün oldu.

Avrupa yenilenebilir enerji hedeflerinden vazgeçmemeli
Rüzgâr ve güneş başta olmak üzere yenilenebilir kaynaklara dönüş bu süreçte önemli bir ivme yakaladı. Yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik süregelen politika destekleri sayesinde, 2022’de AB’de yaklaşık 50 GW’lık ek enerji kapasitesine karşılık gelen rüzgâr türbinleri ve güneş panelleri kuruldu ki bu rekor bir seviyeydi.
European Electricity Review 2023 Raporu’na göre ise 2022’de Avrupa’da elektriğin beşte birinden fazlası (%22) güneş ve rüzgâr enerjisinden elde edilerek, ilk kez fosil yakıtlardan elde edilen elektrik oranının (%20) biraz da olsa önüne geçebildi. Avrupa’da güneş enerjisi en hızlı yükseliş gösteren yenilenebilir enerji türüydü; geçen yıl %24’lük rekor bir büyümeyle, önceki rekorunu neredeyse ikiye katladı. Bu süreçte rüzgar enerjisi ise %8,6 artış gösterdi.
Enerji düşünce kuruluşu Ember de 20 AB ülkesinin 2022’de yeni güneş enerjisi rekorları kırdığını ve en fazla güneş enerjisi kapasitesini Almanya, İspanya, Polonya, Hollanda ve Fransa’nın eklediğini bildirdi.
Tüm bu adımlar, enerji sektöründe yaklaşık 11 milyar metreküp doğalgaz ihtiyacını ortadan kaldırdı ki IEA’ya göre bu, doğalgaz talebinin azalmasının en büyük yapısal itici gücüydü. Bu sayede doğalgazdan kaynaklanan küresel CO2 emisyonları, 2022’de 115 milyon ton azaldı ve bu azalmanın 100 milyon tondan fazlasını yalnızca Avrupa Birliği ülkeleri sağladı.
Önümüzdeki kış ne olacağı bilinmiyor. Bu açıdan “enerji talebinin %40’ının yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanması”na yönelik hedef doğrultusunda ilerlenmesi büyük önem taşıyor. Bunun yanında 2021’de kabul edilen AB mevzuatının, “2030 yılına kadar sera gazı emisyonlarını %55 oranında azaltmayı” hedeflediği de unutulmamalı.
Gelecek yıllarda Avrupa bu kış sezonunda olduğu kadar şanslı olmayabilir. Enerji krizlerine ve fiyat dalgalanmalarına karşı güçlü durmak ve olumlu seyri sürdürülebilir kılmak için orta vadede yenilenebilir enerji hedeflerine ulaşılması gerekiyor. Türkiye de bu hedeflerden azade olmamalı.
Yazı: Batuhan Sarıcan (info@gastroeko.com)
Yazıyı hazırlarken yararlandığımız kaynaklar
twitter.com/MedvedevRussiaE/status/1496112456858574849
reuters.com/markets/commodities/europe-nears-end-winter-with-bulging-gas-stocks-2023-02-17/
weforum.org/agenda/2023/01/renewable-energy-electricity-record-europe/
1 thought on “Enerji krizinin gölgesinde: Avrupa’da yenilenebilir enerji patlaması”