Unutulmuş mezarlıkları ekolojik açıdan verimli alanlara dönüştürmek, yabani hayvanlar ile yerli bitkileri geri getirmek ve korumak için bir fırsat olabilir. Peki ama nasıl?
Başlık biraz ürkütücü ve Türkiye şartlarında “olanaksız” gibi görünmüş olabilir. Ancak dünya genelinde unutulmuş mezarlıkların biyoçeşitliliği koruma ve restore etme çalışmalarında kullanıldığını belirtmek gerekiyor. Bu örneklerden birini de Dallas, Texas’ta görüyoruz.
Warren Angus Ferris Mezarlığı, yüz yıldan uzun bir süredir istilacı bitki türlerinin sarıp sarmaladığı, ihmal edilmiş bir yerdi. Ta ki 2018’de, yöre sakinlerinden Julie Ann Fineman’ın araziyi restore etmeye ve tarihi-çevresel değerini geri kazandırmaya karar vermesine kadar.
Hemen işe koyulan Fineman, komşularını bir araya getiriyor. Restorasyon çalışmalarını desteklemek için de fon toplamaya başlıyor; kâr amacı gütmeyen bir organizasyon kuruyor. Öncelikle istilacı bitki örtüsünü yerden kaldırarak yerli türlerin çiçek açmasına izin veren Warren Ferris Mezarlığı Dostları grubu, bu süreçte Teksas mine çiçeği, inciotu, ayçiçeği ve ardıç dahil olmak üzere 50 farklı türün can bulduğunu söylüyor.
Food Tank’a konuşan Fineman, “Toprağın toplum ve şehir için bir mücevher değerinde olduğunu anladım,” diyor. İhmal edilmiş mezarlıkların, yerel bitkilerin yeşermesi ve sürdürülebilirliği için öneminden dem vuran Fineman, bu tip çalışmaların kuş, böcek, kelebek, sinek, güve ve yaban arıları gibi tozlayıcılar için de faydalı koşulları sağlayabileceğini ifade ediyor ve ekliyor: “Bu koşullar aynı zamanda toprak erozyonunu önlüyor ve çevrede sürdürülebilir gıda üretimini de kolaylaştırıyor.”
Mezarlığın çehresini korumak için çalışmalara devam eden grup, yalancı portakal ağacı (Maclura pomifera) ve Kuzey Amerika’ya özgü bir meşe olan Quercus muehlenbergii gibi türlerin ve yerel kaktüslerin sulama yardımı olmadan geliştiğini de görmek istiyor.
Fineman, yarattıkları ortamın, devlete bağlı Texas Parks and Wildlife tarafından belirlenen “En Çok Koruma İhtiyacı Olan Türler” başlığı altında listelenen 125 nadir, tehdit altındaki ve nesli tükenmekte olan hayvana da ev sahipliği yapabileceğinin altını çiziyor. Bu çabaların, her yıl Kanada’dan Meksika’ya göç eden kral kelebeği, kel kartal, yer baykuşu ve Teksas boynuzlu kertenkelesi gibi türleri çekeceğini de umuyor.
Kuruluş ayrıca yerel bitkileri kayıt altına almak için “Tanımlanmış Yerli Bitkiler” programını yürütüyor. Proje kapsamında mezarlık ziyaretçilerinden, yeni türlerin belirlenmesi için iNaturalist isimli sayfalarına bir bitkinin üç fotoğrafını yüklemelerini istiyor. Fineman, ziyaretçileri yeni türler hakkında bilgi edinmeye teşvik ederek geleneksel otların yerini, küçük ölçekli yabani hayatı koruma alanları olarak işlev görebilecek yerli bitki topluluklarının almasını planlıyor.
Warren Ferris Mezarlığı Dostları, bölgenin biyolojik çeşitliliğini eski haline getirmek için Dallas’taki devlet okullarıyla da iş birliği yapmayı planlıyor. Fineman, “Kentleşme nedeniyle kaybedilen habitat koridorlarının, yaban hayatı için gıda ve barınak sağlaması amacıyla restore edildiği ulusal ölçekte bir çaba hayal edin,” diyor. “Eğitim, farkındalık oluşturmak ve değişim yaratmak için çok önemlidir.”
