The Guardian Çevre Editörü Damian Carrington’ın Covid-19 ve hava kirliliği arasındaki bilimsel bağlantıya dair e-posta yazısına yer veriyoruz.
Hava kirliliğinin neden olduğu sağlık sorunlarını incelemek zordur. Çünkü toksik içeriği kesin olan maddelerle insanlar üzerinde deney yapamazsınız. Ancak bireysel sağlık verileri üzerinden bazı çıkarımlarda bulunabilirsiniz. Zira dünyanın neredeyse %90’ı kirli hava soluyor ve bunun bazı sonuçları var.
Peki ama hava kirliliği ile Covid-19’un ölümcüllüğü arasındaki bağlantı kurulabilir mi? Bu soruya cevap arayan bilim insanları, hastalık ile daha yüksek kirlilik seviyeleri arasındaki korelasyonları araştırdı ve önemli bağlantılar buldu. Ancak bazı araştırmacılar, insan gruplarının ortalamasını alan mevcut verilerin, bağlantının gerçek nedeni olan diğer faktörleri gizleyebileceğinden endişe ediyor.
Bu nedenle, bu haftaki yeni bir çalışma, konuyla ilgili büyük bir adıma karşılık geliyor. Çalışma kapsamında Katalonya’da yaşayan yaklaşık 10.000 kişinin kapsamlı bireysel verileri ve bunların yaklaşık yarısındaki koronavirüs antikorları için yapılan kan testleri kullanıldı. Test, enfekte olmasına rağmen semptom göstermeyen kişileri belirlediği için özellikle önemliydi. Bu grup, daha önceki çalışmalarda gözden kaçmış olabileceği için kritik önem taşıyordu.
Konuyla ilgili bugüne kadarki bu en güçlü çalışmanın bulguları ise çarpıcı: Pandemiden önce küçük parçacık (PM2.5) kirliliğine maruz kalan kişilerin şiddetli Covid-19’a maruz kalma olasılıkları %51 daha fazlaydı, yani hastaneye kaldırılmışlardı. Çoğunlukla dizel araçlar tarafından üretilen daha yüksek seviyelerde nitrojendioksit soluyanlar içinse artan risk %26’ydı.
Araştırmacılar, bunun nedeninin, kirli havanın zaten insanların bağışıklık sistemlerine zarar vermiş olması veya ciddi Covid-19 için bir risk faktörü olduğu bilinen kalp ve akciğer hastalıklarını artırmış olması ihtimali üzerinde durdu.
Kişisel sağlık verilerinin kullanıldığı başka çalışmalarda ise Mexico City’de Covid-19’dan ölüm ve ABD’deki hastaneye yatış oranları ile küçük partikül kirliliği arasında önemli bağlantılar bulundu. Hava kirliliği ve Covid-19 arasındakine benzer bağlantılar daha önce grip ve zatürre gibi diğer solunum yolu hastalıklarında da kurulmuştu.
Çalışmanın başyazarı olan Barselona Küresel Sağlık Enstitüsü’nden Manolis Kogevinas, vardıkları sonucun, önceki çalışmaları desteklediğini belirterek, “Birçok yönden aynı yere varıyoruz,” diyerek açıkladı durumu.
Şiddetli Covid-19 ile hava kirliliği arasında bağlantı olsun olmasın, hava kirliliğinin sağlığa büyük zararları olduğunu ve diğer birçok hastalığa kapı açtığını biliyoruz. Zira 2019’daki küresel bir inceleme, kirli havanın insan vücudundaki her organa ve neredeyse her hücreye zarar verebileceği sonucuna varmıştı. Dolayısıyla Covid-19 ile bağlantılı olması da sürpriz değil.
Kirli hava ile Covid-19’u birbiriyle ilişkilendirmek, kirli çevrenin nüfusumuzun bir salgınla mücadele yeteneğini nasıl zayıflattığını göstermesi açısından önemli olmakla birlikte -Kogevinas’ın dediği gibi- Dünya Sağlık Örgütü’nün belirlediği hava kalitesi yönergelerini takip etmek için bize bir neden daha sunuyor.
Kaynak: The Guardian Çevre Editörü Damian Carrington
