Atlantik denizyıldızı (Asterias rubens) masum ve sevimli görünse de bu denizyıldızları kıyılarımızdaki biyoçeşitliliği mahvediyor. Yerli deniz kabuklularını korumayı hedefleyen Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), bu denizyıldızlarının istilasıyla mücadele etmek için kıyı toplumlarını seferber etmeyi amaçlıyor.
Geçtiğimiz hafta Erdek’te düzenlenen iki günlük etkinlikte, yerel deniz dibi denizyıldızı nüfuslarını inceleyen yerel dalgıçlar ve deniz biyologları, denizyıldızları hakkındaki acı gerçeği ortaya koyuyor: “Onlarla beslenen doğal yırtıcı yok, hızla büyüyor ve ürüyorlar, çabuk uyum sağlıyor, midyeler ile yumuşakçalara bitmez tükenmez iştah duyuyorlar.”
İlk olarak 1993 yılında Marmara Denizi’nde, 2003 yılında da Karadeniz’de görülen Atlantik denizyıldızları, kıyılarımıza ulaşmalarıyla birlikte yirmi yıl içinde Marmara ve Karadeniz dahil olmak üzere denizlerimize yayılmış durumdalar ve bu yayılım hızla devam ediyor. Peki ama Atlantik’ten kıyılarımıza nasıl geliyorlar?
Bu tehlikeli türün, yük gemilerinin balast tanklarında “otostopçu olarak” geldiğini söyleyen bilim insanları, kıyılarımızda önemli bir denizel kaynak olan midyeler dahil yerli yumuşakçaları tüketen bir istilacı tür olduklarını bildiriyor.
UNDP Türkiye Mukim Temsilcisi Louisa Vinton, “Denizel istilacı yabancı türler, Türkiye’de kıyısal biyoçeşitlilik ve yumuşakça ve su ürünlerine bağlı geçim kaynakları için gittikçe büyüyen bir tehdit oluşturuyor ve küresel ısınma bu riski artırıyor.” diyor ve ekliyor: “Sonuçta bu, yeni tehditlerin Türkiye’nin denizlerine girişini önlemeye yardım etmek için deniz taşıtları ve yük gemilerinin nasıl işletileceğini düzenleyen uluslararası ve bölgesel anlaşmaların yapılmasını gerektiren bir sorundur.”
Buna karşı bilimsel çaba organize eden UNDP, Türkiye’nin bu tehditle başa çıkmasını desteklemek amacıyla, Küresel Çevre Fonu (GEF) tarafından sağlanan 3,3 milyon dolarlık finansmanla, Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile ortaklaşa uygulanan UNDP Denizel İstilacı Yabancı Türler Projesi’ni (MarIAS) yürütüyor.
UNDP Türkiye tarafından paylaşılan bilgiye göre, Erdek’te iki gün boyunca yerel dalgıçlar küçük çaplı bir turnuvaya katılarak, Marmara Adaları’nın kıyılarından denizyıldızlarını toplamak için yarıştı ve kazananlara tüplü dalış bilgisayarı, dalış çantası ve dalış el fenerinden oluşan ödüller verildi.
Halk arasında farkındalık yaratmak açısından yerel kıyı toplumlarının bu gibi faaliyetlere katılması önem taşıdığını belirten UNDP Türkiye, denizyıldızlarının toplanmasının, denizel istilacı yabancı türlerin kontrol altına alınmasına yönelik kısa vadeli bir çözüm olarak önemli rol oynadığının altını çiziyor. Bu arada kıyılarımızda bulunan diğer bir istilacı tür olan aslan balığının aksine denizyıldızı insanlar tarafından yenemiyor.
UNDP Türkiye MarIAS Proje Yöneticisi Mehmet Gölge:
“Kıyı toplumlarında farkındalığı artırmak amacıyla buradayız.”
Daha önce kendisiyle söyleşi de yaptığımız UNDP Türkiye MarIAS Proje Yöneticisi Mehmet Gölge ise konuyla ilgili şunları söylüyor: “Dünyadaki birçok denizel canlı türü, deniz taşımacılığı nedeniyle kendi doğal yaşam alanlarının dışına taşınıyor; küresel ısınma da bu türlerin yeni yurtlarına çabucak uyum sağlamasına yol açan uygun bir ortam yaratıyor. İstilacı türler ve onların yerel biyoçeşitlilik ve geçim kaynakları için yarattıkları tehditler hakkında kıyı toplumlarında farkındalığı artırmak amacıyla buradayız.”
UNDP’nin yürüttüğü MarIAS projesi, Türkiye’de istilacı yabancı türlerle mücadeleyi desteklemek amacıyla 28-30 Kasım 2023 tarihlerinde Antalya’da İstilacı Yabancı Türlerle Mücadelede Balast Suyu ve Biyofouling Yönetimi Uluslararası Sempozyumu’nu düzenleyecek. Proje ayrıca, kamuoyuna denizlerdeki tehditler hakkında güncel bilgiler sağlamak amacıyla, Kasım 2023’te herkesin erişimine açık denizel istilacı yabancı türler veritabanını lanse edecek.
UNDP’nin yürüttüğü MarIAS girişimi, deniz balıkçılığı uzmanları, biyologlar ve kıyı toplumlarının aktif katılımıyla, Türk sularında istilacı yabancı türlerle mücadele ederek denizel ve kıyısal ekosistemlerin dayanıklılığını artırmayı amaçlıyor.
Bu söyleşi de ilginizi çekebilir
Not: Bütün fotoğraflar UNDP Türkiye’ye aittir.