İklim kriziyle ilgili zor soruları yanıtlayabilmeniz ve çocuklarınızın iklim kaygısıyla başa çıkmasına yardımcı olabilmeniz için sunulan bazı ipuçlarını paylaşıyoruz.
Çocuklar meraklıdır; “Ben nasıl dünyaya geldim?” veya “Ben öldükten sonra ne oluyor?” gibi o yaş için cevaplanması zor sorular sorarlar. Günümüzde buna bir de iklim değişikliği ve gezegenin geleceği odağındaki sorular eklenmiş olabilir. Bu tip sorular geldiğinde korkmayın ve şunu unutmayın; bir ebeveyn, öğretmen veya bakıcı olarak genellikle çocuklar için ilk ve en güvenilir bilgi kaynağı sizsiniz.
Şimdi asıl soru şu: Endişeli ya da belki de daha kötüsü, umutsuz bir çocuk yaratmadan bunu nasıl yapabilirsiniz?
İklim sorunlarıyla ilgilenen New York merkezli bir klinik psikolog Wendy Greenspun, “Seks ve uyuşturucu gibi diğer zorlu konulara benzer şekilde, iklim değişikliğine de gelişimsel olarak duyarlı yaklaşın,” diyor ve ekliyor, “Bunu yaparak çocukların büyüdükçe daha karmaşık bilgileri anlamaları ve nesillerinin geleceği adına kendi seslerini duyurmaya hazır hale gelmeleri için bir temel oluşturmuş olursunuz.”
0-18 yaş aralığının “çocuk” olarak kabul edildiğini ve her birinin nadide bireyler olduğunu unutmadan; iklim kriziyle ilgili hangi yaş aralığında nasıl davranmak gerektiğine bakalım:
(0-6 yaş) Basit kavramları tanıtma ve küçük eylemlerle farkındalık yaratma
Çevre konusunda farkındalık yaratın.
Küçük çocuklar sera gazları ve okyanus asitlenmesi gibi kavramları kolayca anlayamayacakları için daha basit bir mesajla başlayın. Örneğin “Canlılar biz onlara özen gösterdiğimizde büyür ve gelişirler,” diyebilirsiniz. Unutmayın, çocuklar yaparak öğrenirler. Bu yüzden genç çevreciler yetiştirmenin bir yolu olarak çocuğunuza tohum ektirmeyi veya hayvan baktırmayı (mesela evdeki kedi veya köpeğin günlük su ve mamasını koyma sorumluluğunu vermeyi) deneyebilirsiniz.
İklim adaleti için çalışan Moms Clean Air Force’un Yazı İşleri Müdürü ve eski bir öğretmen olan Ronnie Citron-Fink, çocuğunuzun mevsimleri fark etmesi ve bunu mutlulukla karşılamasının, iklim değişikliğini anlamak için iyi bir temel oluşturacağını düşünüyor. Birlikte yaptığınız yürüyüşlerde, sonbaharda ağaçların yapraklarının nasıl düştüğünü, ardından ilkbaharda yeniden filizlendiğine dikkat çekin. Mevsimlere göre gelip giden göçmen kuşlara veya kelebekleri ona gösterin.
Gezegene saygı göstermesini sağlayacak küçük eylemleri önemseyin.
Temizlik sorumluluğu fikrini aşılamak, kısa ve uzun vadede fayda sağlar. Greenspun’a göre bu eylem, çocuğa “bitkilerin ve hayvanların yaşadığı bir yeri karıştırır ve kirletirseniz, onlara zarar verebilirsiniz ama temizlerseniz onlara yardımcı olursunuz” mesajını vererek iyi bir temel oluşturur. Buna ek olarak, “paylaşma” fikri çok önemli; küçük çocuklar, dünyanın alanını diğer canlılarla paylaştığımız hakkında bilgi sahibi olmalı.
Aynı şekilde, inisiyatif aldıklarında çocuklarınızı övmelisiniz. Bu, “Işıkları kapattığın için teşekkürler, bu gezegene yardım ediyor” demek kadar basit olabilir. Duke Üniversitesi Tıp Merkezi ve Çocuk – Aile Sağlığı Merkezi’nden klinik psikolog Prof. Robin Gurwitch, çoğumuzun bu adımı atmayı unuttuğunu söylüyor: “Bizim için önem taşıyan insanlar, eylemlerimizi fark ettiğinde tekrar yapmamız ve ileriye taşımamız daha olasıdır.”
İnsanlığa olan inançlarını canlı tutun (Bu, sizde kaybolan inancın geri kazanılmasına da yardımcı olabilir).
Yazar Mary DeMocker, “5 ya da 6 yaşından küçük çocukların çoğu için Dünya, yetişkinlerin onlara baktığı ‘iyi’ bir yer. Çocuklara, pek çok yetişkinin çocukların geleceği ve doğayı önemsediğini ve her ikisini de korumak için çalıştıklarını hatırlatın. Bundan yetişkinlerin sorumlu olduğunu da bilmeleri gerekiyor.”
Aynı şekilde, küçük çocuklarla konuşurken kendi endişelerinizi yansıtmaktan kaçının. Çünkü duygularımızı kolayca anlarlar. Bir yetişkin olarak iklim değişikliği hakkındaki endişelerinizi dışarıya açmanız önemli olsa da bunu diğer ebeveynlerle konuşarak veya topluluğunuzdaki diğer aktivistlerle bir araya gelerek -çocuklarınızın duyamayacağı bir mesafede- yapın.
(6-12 yaş) Temelleri öğretme ve bireysel çabanın etkilerini gösterme
Bilimi basitçe açıklayın.
İlk olarak, çocuklarınızın halihazırda ne bildiklerini ölçün. Günümüzde internet sayesinde çocuğunuz birçok şeyi biliyor; “iklim değişikliği” kavramına aşina ise bu konuda ne duyup bildiklerini size söylemelerini isteyin. İklim değişikliği inkarcılarının yaydığı bazı yalanlardan bildiğimiz gibi, çocuklar bazen garip fikirlere kulak misafiri olabiliyor. Bazı insanların, gezegenimizin sağlığından çok parayı ve gücü önemsediğini açıklayarak bunların asılsız olduğu söyleyin.
Şehir efsanelerini ortadan kaldırdıktan sonra, iklim değişikliği fikrini “battaniye” analojisini kullanarak açıklayabilirsiniz. Gurwitch bunu şu şekilde tanımlamayı öneriyor: “Dünyamız, kendisini doğru sıcaklıkta tutan battaniye gibi bir katman tarafından korunuyor. Küresel ısınmayla birlikte, gezegenimizin etrafına giderek daha fazla battaniye seriliyor. Onları üzerimizden öylece atamayız. Bu yüzden doğru türde ve sayıda battaniyeye nasıl geri döneceğimizi bulmaya çalışıyoruz.”
Sorunu nasıl çözmeye çalıştığımızı vurgulayın.
Zorlukları yumuşak bir şekilde tartıştıktan hemen sonra, yaptığımız olumlu değişikliklere odaklanın. Greenspun, “İklim değişikliğini önemseyen ve sorunları çözmeye çalışan yetişkinlerin olduğunu bilmeyen çocuklar korkabilir,” diyor. “Bununla mücadele eden milyonlarca insan olduğunu ve hatta bunlardan birinin de siz olduğunu söylemek, çocuğunuzun çaresizlik ve güçsüzlük duygusuyla savaşmasına yardımcı olabilir.”
DeMocker, çocuklara uygun yenilik ve çözüm örnekleri sunmayı öneriyor. Bu çözümlerden bazıları çocuğunuzla ilişkilendirilebilir; örneğin öğrencilerin okullarındaki çeşitli geri dönüşüm aktiviteleri/ekoloji-orman atölyeleri veya hafta içi öğle yemeklerinin iklim etkisini azaltmak için okul kafeteryalarını kapsayan “Etsiz Pazartesiler” girişimine dahil olmaları gibi.
Kişisel eylemin gücünü tartışın.
İlkokul çağındaki çocuklar neden-sonuç ilişkisini anlarlar, bu nedenle karbon emisyonlarını azaltmak için neler yapabileceğini konuşmanın tam zamanıdır. Bu öneriler çok basit olabilir: Yakınsa okula bisikletle gitmek, akkor ampulleri enerji tasarruflu LED’lerle değiştirmek veya evde kompostlama sistemi kurmanın niçin önemli olduğunu basitçe anlatmak gibi…
Yine de bir uyarı notu: Her yaştan çocuk, yetişkinlerin tutarsızlıklarını fark eder. Geri dönüşümün öneminden bahsederken tek kullanımlık plastik ürünleri günlük rutininizden çıkarmazsanız, bazı zor sorular veya güvensizlik hissiyle karşılaşabilirsiniz.
(12-14 Yaş) Açık tartışmalar yapın
Her zaman cevaplayamasanız bile iklim değişikliği hakkında soru sormasını teşvik edin.
Çocuklar bu yaşlarda bilimsel merak, farkındalık ve sivil sorumluluk duygularıyla yönlendirilirler. Büyük sorulara yanıt aradıklarında birlikte doğruları bulma avına çıkabilirsiniz. Çocuklara iklim bilimi için güvenilir kaynakları nasıl bulacakları konusunda yardımcı olabilir ve internetteki bazı mecralarda ne tür dezenformasyonlar olduğundan bahsedebilirsiniz. Gurwitch, “Dikkatli olmazsanız, bilgi bunaltıcı hale gelebilir ve çocuğunuzu boğabilir, bir boşluğa veya gerçekçi olmayan beklentilere yol açabilir,” diyor.
Endişelerini ifade etmelerini sağlayın ve seslerini yükseltmelerine olanak tanıyın.
Ortaokuldaki çocuğunuz kutup ayıları veya hava kirliliği konusunda endişeli olabilir. Farkındalığı yaymak için küçük eylemlerin etki yaratabileceğini iletin ve onları konuşmaya teşvik edin. Bazı çocuklar diğer çocuklara sunum yaparken kendilerini rahat hisseder, diğerleri çeşitli kampanyalar ve grupça sanat projeleri üzerinde çalışmayı daha çok sever. Çocuğunuz istiyorsa İklim Grevi gibi demokratik iklim protestolarına birlikte gidebilirsiniz. Bununla ilgili dünyanın dört bir yanından güzel örnekler var. Fridays for Future’u takip edin.
(15-18 yaş) Sizi eğitmelerine izin verin
Çocuğunuzun sizi iklim değişikliği konusunda eğitmesine izin verin.
Çocuğunuz, iklim değişikliği söz konusu olduğunda fosil yakıtlar ve enerji alternatifleri gibi konulardaki son araştırmalardan size göre daha fazla haberdar olabilir. “Hepimiz çocuklarımızdan bir şeyler öğrenebiliriz,” diyen Greenspun, buna karşın birçoğumuzun daha fazlasını yapamamaktan kaynaklanan suçluluk veya hayal kırıklığı nedeniyle savunmacı tepki verebileceğimizi belirtiyor ve ekliyor: “Hepimizin geri adım atacak ve kendimizde görmekten hoşlanmadığımız kısımlara bakacak alçakgönüllülüğe sahip olması gerekiyor.”
Bu nedenle, vegan ya da vejetaryen olan çocuğunuz varsa onlara sorular sorun ve düşüncelerini alın: Vejetaryen/vegan olmaya nasıl karar verdin? Bunun sağlıklı yönleri neler? Et yiyenlerin olduğu bir ailede yaşamak nasıl bir duygu? Niçin et yememeliyiz? Alternatifler ne olabilir? gibi sorular sorulabilir.
Yaşıtlarının fark yarattığı örneklerle onları cesaretlendirin
Nesillerinin geleceği için mücadele eden gençleri öne çıkaran birçok ilham verici örnek var. Citron-Fink, “Hükümetin ve yetişkinlerin onları ciddiye aldığını görmek, gençleri cesaretlendiriyor,” diyor. “Onlara seslerinin önemli olduğunu gösteriyor.”
Bu aynı zamanda gençlerin öfke ve endişelerini doğru kanalize etmeye ve kontrol edebilecekleri şeylere odaklanmaya teşvik etmeye yardımcı olacaktır. Bu, zihinsel sağlıkları için de önemli. Çünkü Greenspun’un belirttiği gibi, “Bilmediğimiz ve hakkında hiçbir şey yapamadığımız her şeye kafayı takmak çoğu zaman stres ve kaygıya katkıda bulunur.”
Başa çıkma stratejilerini; korkmuş, kızgın ve bunalmış hissettiğinde ne yapacağını tartışın.
Bu bir nefes alıştırması, bir arkadaşınızla veya büyükanne-büyükbabanızla konuşmak veya yürüyüşe çıkmak olabilir. Öte yandan, bazı gençler iklim değişikliğini umursamıyormuş gibi davranabilir. Greenspun, “Bunun gerçekten neyle ilgili olduğunu bulmak için biraz daha derine inmeye ihtiyaç olabilir,” diyor ve ekliyor: “Umursamamanın verdiği kabadayılığın altında genellikle çok fazla korku ve üzüntü yatar.”
İyi habere odaklanmak da önemlidir: İklim krizinin içinde olmamızdan insanlar sorumluysa, bu krizden çıkaracak olanlar yine onlardır. Ve iklim değişikliğiyle ilgili güncel bilimsel raporların tümü, ulaşabileceğimiz çözümlere sahip olduğumuzu vurguluyor. DeMocker, “Bilim insanlarının en kötü iklim etkilerinden kaçınmak için halen zamanımız olduğunu söylediği konusunda çocuklara güvence verin,” diyor.