Evcil hayvan olarak böcek beslemek

“Evcil hayvan” denildiğinde aklınıza ne geliyor? Kedi, köpek, kuş ve belki kaplumbağa… Japonya’da buna ek olarak bir de böcekler var. Japonya’daki birçok çocuk, evcil hayvan olarak bir böcek besleme fikrinden hoşlanıyor. Üstelik bu bir trend de değil; özellikle iki böcek türü, uzun süredir “evcil hayvan” olarak besleniyor.

Bu böceklerden ilki gergedan böceği (Dynastinae), bir diğeri ise geyik böceği (Lucanidae). Japoncadaki isim karşılıkları olan kabutomushi ve kuwagata, bu böceklerin bir samuray miğferine benzemesinden ileri geliyor. Kabuto, Japoncada “samuray miğferi” anlamına geliyor.

Böcek beslemek, sadece bir böcek bulup evinizin herhangi bir yerine koymak anlamına gelmiyor. Bu böceklerin tıpkı kedi ve köpeklerde olduğu gibi kendine özgü yiyecekleri ve hatta kalacakları bir kafes veya küçük evleri oluyor. Bu sayede evde yanlışlıkla üzerine basma riski de ortadan kalkmış oluyor.

Gergedan böceği (kabutomushi), yumurtadan yetiştirilirse; dokuz ayı larva, üç ayı başkalaşımla geçiyor ve yetişkin olarak sadece birkaç ay yaşayabiliyor. Bunun aksine geyik böceği (kuwagata) ise kış uykusuna yatıyor ve üç yıla kadar yaşayabiliyor.  

“Bir insan niçin kedi ve köpek yerine böcek beslesin ki?” diye soracak olabilirsiniz. Hatta bazılarınız, bunu tiksinmeye kadar götürecek kültürel önyargıya bile sahip olabilir. Ancak Japonların evde böcek beslemesinin tamamen mantıklı bir sebebi var: Böcekleri kedi veya köpek gibi beslemek, temel olarak Japonya’da evlerin büyüklüğüyle ilgili.

Ayrıca böcekler, kedi ve köpekler kadar yer kaplamadığı, havlamadığı/tırmalamadığı ve yıllık aşı gibi masraflar çıkarmadığı için çocukların ve ailelerin bir numaralı tercihi olabiliyor. Yetiştirenlerin sayısı da bir hayli fazla.

Bir böceğe 10.000 liranın üzerinde paralar verilebiliyor

Böceklerin, özellikle çocuklar tarafından evcil amaçla beslenmeye başlaması, eskiden bu böceklerin, doğal ortamlarında (hatta eve en yakın parktan) masum amaçlarla toplanmasıyla başlarken bugünkü betonlaşmış büyük şehirlerde bunun mümkün olmadığı söylenebilir.

Şehirlerde böcekler eskisi kadar kolay bulunamasa da Japonya’daki çocuklar, böceklere olan ilgilerini yitirmiş değiller. Hal böyle olunca da böcek satan dükkan ve internet siteleri, Japonya’da büyük bir pazar yaratıyor.

Bazı çocuklar, bu böcekleri doğal ortamlarından toplamanın bir yolunu bulsa da onlar kadar şanslı olamayanlar, böcek satan dükkanlara gidiyor veya internetten sipariş veriyorlar. Satılan böceklerin fiyatları boynuzlarının boyutuna, şekline ve uzunluğuna göre değişiyor.

25 yıldır bu işi yapan bir sitede, yetişkin geyik böceğinin fiyatları, özelliklerine göre 5.000 ila 45.000 yen (700 ila 6.400 lira) arasında değişiyor. Bazı böcek türleri, özellikle de Afrika ve Latin Amerika gibi uzak bölgelerden kaçak yollarla getirilenler çok daha pahalı olabiliyor. Daha uygun fiyatlı bir yolu tercih edenler ise yerli türleri yetiştirmeyi veya yetiştirme kiti edinerek böcekleri larvadan yetiştirmeye başlıyor.

Bakımı nasıl yapılıyor?

Evde böcek yetiştirme konusunu araştıran Tofugu yazarı Linda Lombardi, Ibaraki Eyaleti’nde oğluyla birlikte evinde yerel iki böcek türünü de beslemiş olan Evangela Suzuki’yle konuştu. O sırada altı yaşında olan oğlunun, böcek edinmek için bir süre yalvardıktan sonra gergedan böceğini (kabutoumushi) larvadan yetiştirdiğini söyleyen Suziki, böceğin, özenli bir bakım gerektirdiğini ifade ediyor.

Mesela doğru nem seviyesi çok önemli; nemli olmalı ama çok nemli değil, çünkü fazla nem, küflenmeye veya akar üremesine neden olabiliyor. Larva veya böceği gölgeli bir alanda ve 20-26 °C arasında tutmak da en iyisi.

Bunun yanında ortamlarının temiz tutulmaları lazım; her yere dışkılama eğilimleri var, bu yüzden periyodik kafes temizliği gerekiyor. Kafesin üzerine nemi içeride tutan ve küçük sinekleri dışarıda tutan özel bir aparat oluyor. Sinek ve akarların kafesin dışında tutulması gerekiyor, aksi takdirde üreyip böceği hasta edebiliyorlar.

Böcekler özel bir jöleyle besleniyor. Jöle bir alternatif haline gelmeden önce bazı insanlar böcekleri muz veya karpuz diğer meyvelerle besliyordu ve bu, böceklerin çok kötü kokmasına yol açıyordu.

Çocuklarda böcek bilinci oluşturmak

Böceklerin evde bulunmasına müsaade etmeyen veya ekonomik bulmayanlar ise tıpkı kedi, köpek ve keçi gibi hayvanların sevilmeye gidildiği yerler gibi bazı mekânlara gidiyor. Mushi Mushi Land’de bunlardan biri… “Mushi”, böcek anlamına geliyor ve bu parkta canlı böcek türlerinin yanı sıra böcek temalı oyuncaklar ve maskotlar oluyor.

Bu tip yer sayesinde çocukların böceklerle zaman geçirmesi ve onlara ilgi duymaları sağlanıyor. Tokyo’ya yakın bir bölgede ise çok büyük bir Insectarium var. Çocuklar pek çok türde canlı böceği burada görebiliyor, onlara korkmadan temas edebiliyor.

Uzmanlar, mesele çocukta ekolojik bilinç ve böcek sevgisi oluşturmaksa doğru olan yolun, çocuğu ormana götürmek ve böcekleri doğal ortamlarında -mümkünse bir uzman eşliğinde- çocuklara gösterip onlar hakkında bilgi vermekten geçtiğini söylüyor.

Buna karşın yasadışı böcek kaçakçılığı, Japonya’daki tacirlere çok büyük paralar kazandırıyor. Söz konusu sektör, çocuklarda yerelden ziyade farklı özelliklerdeki egzotik türlere karşı talep oluşturmaya çalışıyor.

Bu böcekler, doğal ortamlarındaki besin zincirinde büyük görevler üstlendikleri ve toprağı havalandırmak gibi büyük ekolojik görevler üstlendikleri için yok edilmeleri, kaçırılmaları ve tutsak edilmeleri hiç de doğru bir yaklaşım değil. Japonya başta olmak üzere birçok ülkeden doğa korumacılar, bu sorunla mücadele ediyor.

Japonya’da yaygın olan “böcek dövüşü” ve evcil hayvan olarak yetiştirilmek için Japonya’ya kaçak yolla sokulan Dynastes satanas türü gibi nadir türler, halen avlandıkları için nesli tükenmekte olan hayvanlar listesine girmiş durumda.

Bolivya ya da ilgili böceğin yetiştiği topraklarda bu böceği canlı olarak yakalayanlar, böcek başına 500 liraya karşılık gelen rakamlar kazanırken aracılar ve egzotik böcek satıcıları, gelen talep doğrultusunda çok daha fazlasını kazanıyor.

Bazı doğa korumacılar, çocuklarda böcek ve doğa sevgisi oluşturmayı amaçlayan bu gelenekte en “masum” yaklaşımın, Japonya’da yetişen yerel türlerin evcil hayvan olarak tercih edilmesi olarak görürken bazıları ise bunu hiçbir şekilde doğru bulmuyor. Haklı olarak öne sürdükleri argümanlardan biri ise geniş çaplı bir araştırmaya dayanıyor.

Biological Conservation’da yayımlanan makale, gezegenin biyomundaki böcek türlerinin %40’ının ekolojik baskı altında, üçte birininse yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğu gösteriyor. Daha korkutucu olansa böceklerin yok oluş hızının memelilerin, kuşların ve sürüngenlerinkinden sekiz kat daha hızlı olması. Makalenin yazarları Francisco Sánchez-Bayo ve arkadaşları, böcek biyokütlesinin %80’inin son 25-30 yılda yok olduğunu gözler önüne seriyor.

Not: Böcekler, ekosistemin vazgeçilmezidir ve yerleri doğadır. Yasadışı böcek ticareti, özellikle de nesli tükenmekte olan hayvanların ticareti ve yaban hayvanlarının tutsak edilmesi, hangi amaçla olursa olsun doğru değildir. Bu yazıyı yazmamızın amacı ise Japonya’da var olan bu kültürle ilgili bilgi edinmenizi sağlamak ve hayvan ticaretine karşı çıkmaktır.

Yazı: Batuhan Sarıcan (info@gastroeko.com)

Uyarı: Yazıdaki herhangi bir kısmın, kopyala yapıştır yoluyla başka bir mecrada yer aldığı tespit edilirse, daha önce yapıldığı gibi yasal işlem başlatılır.

Yazıyı yazarken faydalandığımız kaynaklar

tofugu.com/japan/pet-beetles-in-japan/

mushiyahonpo.com/stagbeetle.html

skdesu.com/en/beetle-the-insect-that-is-a-pet-in-japan/

bestlivingjapan.com/japanese-beetles-japan-summer-fun-with-kabutomushi-and-kuwagatamushi/

nationalgeographic.com/animals/article/bolivian-beetles-smuggled-to-japan-for-fighting

oklahoman.com/story/news/2001/04/30/japanese-embrace-bugs-as-pets/62148750007/

theguardian.com/environment/2019/feb/10/plummeting-insect-numbers-threaten-collapse-of-nature