Birleşik Krallık’ta ulusal olarak başlatılan doğa aktivitesi reçetelendirme projesi, insanların zihinsel sağlığını iyileştirmeyi hedefliyor.
Biyolog Edward O. Wilson’ın, insan benliği ile yaşamın diğer unsurları arasında içgüdüsel bir bağ olduğunu ve insanın bu yüzden doğada kendini iyi hissettiğini savunduğu “biyofili” hipotezi, hayatımızda önemli bir karşılık buluyor.
Nörobilimci yazar Oliver Sacks da ruh ve sinir hastalıkları rehabilitasyon merkezlerinin doğanın içinde konumlandırılmasını bu görüşe bağlıyor: “Kırk yıllık tıp pratiğimde, kronik nörolojik hastalıkları olan hastalar için hayati derecede önem taşıyan sadece iki tür farmasötik (kimyasal) olmayan ‘terapi’ buldum: müzik ve bahçeler.”
Buradan yola çıkarak doğanın, zihin sağlığına iyi geldiğine yönelik birçok araştırma var. Sözgelimi 2019’da Essex Üniversitesi’nde yapılan bir çalışma, haftada iki saat bile olsa doğada aktif olarak geçirilen sürenin, sağlık ve esenliği önemli ölçüde iyileştirdiğini gösteriyor.
The Mental Health Foundation da doğanın; dinginlik, neşe ve yaratıcılık gibi çok sayıda olumlu duygu yaratabileceğini ve konsantrasyonu kolaylaştırabileceğini; aynı zamanda depresyon ve anksiyeteyi azaltabileceğini savunuyor.
Bu konuda birçok araştırmanın birbirini desteklediği görülebilir. Bu noktadaki eksik ise ulusal sağlık hizmetleri ile doğa aktivitelerinin birbirine bağlanması olarak karşımıza çıkıyor. Birleşik Krallık’ta yürütülen ve giderek yaygınlaşan bir proje, eksik halkayı tamamlıyor.
Reçete olarak doğa
Wildfowl & Wetlands Trust (WWT) ve The Mental Health Foundation bir araya gelerek birtakım “doğa etkinlikleri” düzenliyor. Sağlık hizmetleri kapsamında insanların doğa projelerine yönlendirildiği “yeşil sosyal reçete” yoluyla katılımcıların zihinsel sağlıklarını iyileştirmeye çalışıyorlar.
Projeyle ilgili deneyimlerini The Guardian’a anlatan Wendy Turner, zihin sağlığını iyileştirmek için doğayı kullanan ve sayısı hızla artan insanlardan yalnızca biri. Bir dönem intihara bile teşebbüs ettiğini belirten Turner, Somerset’teki Steart doğal alanına bakarak, “Kulağa dramatik geliyor ama burası hayatımı kurtardı,” diyor ve ekliyor: “Sessiz olursan, dengeni yeniden bulabilirsin. Burada her şeyin mümkün olduğunu hissediyorum.”
Tıpkı bunun gibi yedi Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Sistemi (NHS) tedavi grubu, ağaç dikme ve gıda yetiştirme de dahil olmak üzere zihinsel sağlığı iyileştirmek için doğayı kullanıyor. (Proje, geçtiğimiz aralık ayında toplam 5 milyon sterlinlik fon almış durumda.)
Bu kapsamda ulusal sağlık çalışanları, hastalarına doğa aktivitesi reçete ediyor. Doğa aktivitesi katılımcılarının da yürüyüş sırasında balık, böcek ve semender gibi hayvanları doğal ortamında keşfetmesi ve gölet kıyısında çeşitli aktiviteler yapması planlanıyor.
Örneğin NHS’ye bağlı rehabilitasyon fizyoterapisti Ralph Hammond liderliğindeki ekip, haftalık 30 dakikalık doğada sağlık yürüyüşüne çıkıyor. Bu yürüyüşün katılımcılarından Suzanne Duffus, kocası öldükten sonra Steart’a gelmeye başlamış. Kendisini iyi hissetmekle birlikte artık o da bir gönüllü ve yeni gelenlere destek oluyor, cesaret veriyor.
Can simidi
Birleşik Krallık Sağlık Bakanlığı’nın finansmanıyla başlatılan Ulusal Sosyal Reçetelendirme Akademisi (NASP) ve Kraliyet Tıp Kolejleri Akademisi Başkanı Helen Stokes-Lampard da pandemi sırasındaki kısıtlamalardan dolayı arazi ve parklardan kırsal alanda yürüyüşlere kadar açık havada olmanın çoğumuz için bir “can simidi” olduğunu dile getiriyor.
Fakat çoğu zaman ‘doğaya daha yakın’ olmanın herkes için mümkün olamadığını ifade eden ve sosyal eşitsizliklerin bu noktada önemli bir neden olduğunu öne süren Stokes-Lampard, bir pratisyen hekim olarak bu hizmetin devlet tarafından sunulmasının önemine vurgu yapıyor.
Bu yazıyı yazarken hangi kaynaklardan faydalandık?
1 thought on “Zihin sağlığımızı iyileştirmek için reçete: Doğa aktivitesi”