
Photo credit: Tōhoku University, International Research Instute of Disaster Center (IRIDeS)
Cumhuriyet tarihinin en büyük felaketini yaşıyoruz. Acımız büyük ve taze. Ancak bir an önce olası depremler için önlem almamız ve deprem bilincini artırmamız gerekiyor.
Gastro Eko olarak biz bunu habercilik yoluyla, konunun uzmanlarına mikrofon uzatarak yapacağız. İlk konuğumuz, Japonya’nın sismik açıdan en aktif bölgelerinden Tōhoku’dan olacak. Burası 2011 yılında yaşanan 9.0 büyüklüğündeki yıkıcı depremin merkez üssüydü. 6 dakika süren depremde 20.000’e yakın can kaybı yaşanmıştı.
Tōhoku Üniversitesi’nden deprem mühendisi Prof. Dr. Kohju Ikago’ya (五十子 幸樹) ulaştık ve sorularımızı yönelttik. Halkımıza taziyelerini iletti ve deprem önlemleri açısından bize ışık tutabilecek çok önemli paylaşımlarda bulundu. Kendisine bir kere daha teşekkür ediyor ve sizi söyleşiyle baş başa bırakıyoruz.
Söyleşi: Batuhan Sarıcan (info@gastroeko.com)
- Sayın Ikago, Türkiye’de Büyük İstanbul Depremi ve ülkenin yine doğusunda başka büyük depremler de bekleniyor. Benzer şekilde siz de ülkece Nankai Megathrust Depremi’ni bekliyorsunuz. Japonya bu depreme nasıl hazırlandı?
- Bundan tam 100 yıl önce meydana gelen 1923 Büyük Kanto Depremi, 1995 Kobe Depremi, 2011 Büyük Doğu Japonya Depremi ve daha pek çok afetten alınan derslerle, sığınakların iyileştirilmesi, afet tatbikatları, yiyecek ve malzeme depolaması ile toplulukların afet hazırlıklarını güçlendirmek için çaba gösterildi.
- Japonya Sismik İzolasyon Derneği’ne göre, Japonya’da binlerce yapıda tabandan izolasyon (Menshin) var. Bu teknik ne işe yarıyor?
- Sismik izolasyon bir yapım yöntemi; bir binanın üst yapısı ile temeli arasına yapılıyor. Büyük yer sarsıntısının binaya iletilmemesi ve depremlerin neden olduğu hasarı azaltması beklenen özel bir tabaka. Türkiye’de hastanelerin ve diğer önemli binaların depreme dayanıklı olduğunu ve son depremde etkili olduğunu duydum.
- Maalesef bu deprem sırasında yıkılan bir hastane ve devlet yapıları oldu. Büyük ihtimalle bu teknik kullanılmamıştı. Zaten Türkiye’de genel olarak pahalı olduğu düşünülerek depreme dayanıklı yapılar yapılmıyor. Depremin yıkıcılığını azaltan bu tip teknolojiler, yıkım sonrası maliyetlerinden daha az değil mi? Ne dersiniz?
- Bir binanın hizmet ömrü boyunca onarım veya yeniden inşa etme maliyeti dahil olmak üzere toplam maliyetini (yaşam döngüsü maliyeti [LCC]) göz önünde bulundurduğumuzda, binaları depreme karşı daha dayanıklı hale getirmek daha verimli olabilir.
- Japonya’da binaları dayanıklı hale getirmek için başka ne gibi teknikler kullanılıyor?
- Bu noktada temel olan, depreme dayanacak kadar güçlü bir bina yapısı tasarlamaktır. Bir binanın, hasar görse bile yıkılmayacak şekilde sünek (esnek) olarak tasarlanması da önemli. Bu noktada az önce konuştuğumuz sismik izolasyon, uygulanabilir bir seçenek. Yüksek binalarda olduğu gibi, tepki kontrol cihazları da genellikle binanın sallanmasını sönümlendirmek için kullanılıyor.

(Credit: IRIDeS)
- Tōhoku Üniversitesi Uluslararası Afet Bilimi Araştırma Enstitüsü’ndeki (IRIDeS) laboratuvarınızda “inerter-damper” adında bir teknoloji geliştirdiniz. Bu nasıl bir teknoloji? Kaç büyüklüğünde depremlere dayanabiliyor?
- Ayarlı kütle sönümleyici (TMD) olarak adlandırılan teknoloji; sarkacı, büyük bir kütle ve sönümleyiciyle birleştirerek, binaların titreşim enerjisini emebiliyor. Bir inerter, ihmal edilebilecek kadar küçük bir fiziksel kütle ile büyük bir görünür kütle elde eden bir tür kütle elemanı. Bir inerterin kütle elemanını değiştirerek, ağırlık kaybı olmadan çok verimli TMD benzeri bir cihaz elde edebilir. Bir inerter sönümleyicinin dayanabileceği bir depremin büyüklüğü ise tasarımına bağlı. Düzgün tasarlanırsa, olası bir maksimum depreme dayanabiliyor.
- Japonya’da yüksek binalar niçin çelikten yapılıyor?
- Çelik yapılar esnektir ve dolayısıyla depremlere karşı daha az duyarlı olma avantajına sahiptir. Çünkü bunların frekansı, depremlerin güçlü olduğu baskın frekans aralığından daha düşük. Çelik, binaların sismik direncini sağlayan esnek bir malzeme.
- Hangi tip ve hangi malzemeleri kullanan yapılar, depreme karşı dayanıksız oluyor?
- Tuğladan kagir yapılar nispeten savunmasızdır. Mesela Japonya’da meydana gelen depremlerde beton blok duvarlarda hasar meydana geliyor.

“Japonya’da, kasten deprem yönetmeliğine uymayan binalar tasarlayan ve haksız yere inşaat ruhsatı alan mühendisler, inşaat mühendisi olmaktan men ediliyor, hapis ve para cezasına çarptırılıyor.”
(Credit)
- Japonya’da, depreme dayanıklı yapı konusunda yasa var mı?
- Japonya’daki “sismik yasa” ilk olarak 1923 Büyük Kanto Depremi’nden sonraki yıl yasalaştı ve defalarca revize edildi. Mevcut sismik yasa, 1981’de yürürlüğe girdi ve küçük güncellemelerle yürürlükte kalmış durumda.
- Buna uygun bina yapmayanlar nasıl cezalandırılıyor?
- Kasten deprem yönetmeliğine uymayan binalar tasarlayan ve haksız yere inşaat ruhsatı alan mühendisler cezalandırılıyor; inşaat mühendisi olmaktan men ediliyor, hapis ve para cezasına çarptırılıyor. Yanlış alınan yapı ruhsatı ile yapılan ve deprem yönetmeliğine uymadığı anlaşılan bina ise yıkılıyor.
- Japonya’nın depreme karşı çok hazırlıklı bir ülke olduğunu biliyoruz. Bu farkındalık ve deprem kültürü ne zaman oluşmaya başladı? Tarihte milat veya ders niteliğinde bir olay mı yaşandı?
- 1891 Nobi Depremi tetikleyicilerden biri olarak kabul ediliyor. Son zamanlarda Türkiye’de meydana gelen deprem gibi, Japonya’da yaşanan en büyük depremdi. Nobi Depremi’ni takip eden büyük depremler, Japon halkını binaları depremlere dayanıklı hale getirme ihtiyacı konusunda bilinçlendirdi.
- Japonya’da deprem bilinci oluşturmak adına neler yapılıyor? Sanıyorum çocukluktan başlıyor eğitim?
- Evet, çocuklar için afet eğitimi var. Deprem bilinci toplum içinde de aktarılıyor.
- Türkiye halkına mesaj vermek ister misiniz?
- Depremin kurbanlarına en derin baş sağlığı dileklerimi sunuyor, bir an önce sağlıklarına kavuşmalarını ve yeniden ayağa kalkmalarını diliyorum.
Not: Söyleşideki herhangi bir kısmın, başka bir mecrada yer aldığı tespit edilirse, daha önce yapıldığı gibi yasal işlem başlatılır. Sitemizin ve söyleşiyi yapan Batuhan Sarıcan’ın ismini kaynak göstererek haber yapabilirsiniz.
Photo credit: Tōhoku University, International Research Instute of Disaster Center (IRIDeS)
1 thought on “Prof. Dr. Kohju Ikago: “Büyük depremler, Japon halkını binaları depreme dayanıklı hale getirme ihtiyacı konusunda bilinçlendirdi””