Zeytinyağında bir önceki sezon 1,38 milyon tonluk rekolte gerçekleşerek Avrupa’da yakın tarihin en düşük seviyesi görülmüştü. Avrupa Birliği yetkilileri, en büyük dokuz üretici AB ülkesinin 2023/24 mahsul yılında 1,5 milyon ton zeytinyağı üreteceğini tahmin ediyor. Bu gerçekleşirse geçen yıla göre %9’un biraz üzerinde bir artış gerçekleşmiş olacak.
Fakat uzmanlara göre bu artışın sofralarda bir karşılığı olmayacak. Çünkü bu artış, yine ortalamanın altında kalıyor. Zira Avrupa Birliği genelinde 2017/18 ve 2021/22 yılları arasında yılda ortalama 2,13 milyon ton zeytinyağı üretilmişti.
Ortalamanın altında kalan hasat ve mevcut pazar kıtlığının bir sonucu olarak zeytinyağı fiyatlarının yeni yılda zamlanması sürpriz olmayacak. Avrupa Komisyonu’nun kısa vadeli tarımsal görünüm raporuna göre bu koşulların, Avrupa’daki zeytinyağı tüketimini de önemli ölçüde etkilemesi bekleniyor.
Dünyanın en büyük zeytinyağı üreticisi olan Avrupa’da artan zeytinyağı fiyatları, ihracatı da olumsuz etkilemiş durumda. Rapora göre ihracat, Nisan-Haziran 2023 arasında bir önceki yıla göre %40 düşerken, yurtdışı sevkiyatları ise Ekim 2022 ile Haziran 2023 arasında %23 oranında azalış gösterdi.
Tek istisna İtalya
Brüksel’deki yetkililer, bloğun dört büyük zeytinyağı üreticisi ülkesinden üçünün zorlu hasatlarla karşı karşıya olduğunu belirtirken istisna olarak İtalya gösteriliyor.
İtalyan’daki zeytin bahçeleri, ilkbaharda gereğinden çok yağış alarak zarar görürken, bu durum birçok bölgede çiçeklenmeyi olumsuz etkilese de ülkenin güneyinde zeytin üretiminin sürdürülmesine yardımcı oluyor.
Aynı süreçte İspanya, Portekiz ve Yunanistan’daki yetiştiriciler, sıcak ve kurak baharla karşı karşıya kalmış durumda. Yağışın etkisi, sıcak hava dalgaları ve zeytin sineği ile haşere enfeksiyonlarını kolaylaştıran koşullar üst üste eklenince rekoltede yaşanan azalış kaçınılmazdı. Örneğin Yunanistan’da beklenen sezonluk düşüş %20 civarında.
Zam kapıda
AB, azalan üretimin yanı sıra düşük zeytinyağı stoklarıyla da karşı karşıya. Brüksel’e göre yeni mahsul yılı yalnızca 307.000 ton zeytinyağıyla başlarken, bir önceki yıl bu rakam 670.000 ton olarak gerçekleşiyordu. Buna paralel olarak zeytinyağı piyasasının dar boğazda kalacağı ve bunun da önümüzdeki baharda fiyatların yükselişine işaret ettiği belirtiliyor.
Rapora göre, dünyanın en büyük zeytinyağı üretim bölgesi olan İspanya’nın Jaén eyaletinde sızma zeytinyağı fiyatları, ağustos ayı sonunda 100 kilogram başına 820 avroya ulaşırken, bu rakam son beş yıllık ortalamanın neredeyse üç katı dolayında.
Brüksel’e göre söz konusu yüksek zeytinyağı fiyatları, AB’de üretici olmayan ülkelerin tüketimi de etkiliyor; bir önceki mahsule göre 10.000 ton daha az tüketim bekleniyor. Dört ana üretici ülkedeki tüketimin ise 52.000 ton düşmesi bekleniyor.
Türkiye’deki durum
Türkiye’de ise bu sezon için bakanlık tarafından 650.000 ton zeytinyağı rekolte hedefi belirlenmişti. Ticaret Gazetesi’nden Ensar Çırak’ın haberinde ise Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi’nin rekolte tahmin çalışmasına göre 2023/24 sezonunda zeytinyağı üretiminin 179.000 ton olacağı bildiriliyor.
Sezon sonunda rekolte hedefinin ne kadarının gerçekleşeceği şimdilik tam olarak bilinmiyor. Yine de bölgede yaşanan sıcak hava dalgaları ve kuraklığın rekolte hedefine ulaşmayı zorlaştırdığı söylenebilir.
Bir başka belirsizlik ise şüphesiz zeytinyağı fiyatlarında yaşanıyor; T.C Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Tarım Ürünleri Piyasaları Zeytinyağı Raporu’nda, 2023’ün ilk dört ayında zeytinyağı borsasındaki fiyat ortalamasının, bir önceki yıla göre kilo başına 29,84 lira artış gösterdiği görülüyor.
DW Türkçe’den Pelin Ünker’in 15 Kasım’da yaptığı habere göre TARİŞ Zeytin ve Zeytinyağı Birliği, 2023/2024 sezonu zeytinyağı alım fiyatını kilogram başına 295 lira olarak belirlerken, geçen yıl açıklanan alım fiyatı 74 liraydı; % 298’lik bir artış söz konusu.
Dolayısıyla alım fiyatlarının artmasının ve aracı ile şirketlerin koyduğu fiyat farkının, önümüzdeki dönemde mutfağa giren ve tüketilen zeytinyağı miktarını azaltacağını ve yeni zeytinyağı zamlarına kapı açacağını söylemek yanlış olmayacaktır.
Haber: Batuhan Sarıcan (info@gastroeko.com)
Haberi yazarken hangi kaynaklardan faydalandık?
turktarim.gov.tr/Haber/901/zeytin-ve-zeytinyagi-uretiminde-rekor-artis
ticaretgazetesi.com.tr/2023/11/16/zeytinde-rekolte-beklentisi-443-bin-ton/
dw.com/tr/zeytinya%C4%9F%C4%B1-fiyatlar%C4%B1-neden-art%C4%B1yor/a-67411296