Et tüketimini azaltarak bitki bazlı beslenmeye geçmek sizin için zor veya sıkıcı olabilir. Bunu faydasız da buluyor olabilirsiniz. Ancak günlük beslenme alışkanlıklarınızdaki küçük bir değişiklik, gezegenimizin sürdürülebilirliği açısından büyük fark yaratıyor.
Yazı: Batuhan Sarıcan (info@gastroeko.com)
FAO, hayvansal gıdaların, bitki bazlı gıdalara göre daha fazla olumsuz çevresel etkiye sahip olduğunu her fırsatta hatırlatıyor. Meseleye arazi kullanımı açısından bakacak olursak, hayvancılık sektörünün, “arazi kullanımı değişikliğinin” temel itici güçlerinden biri olduğunu görüyoruz.
Her yıl hem gıda hem de hayvan yemi üretimi yaşanan arazi dönüşümleri nedeniyle 13 milyar hektar orman alanı kaybediliyor. Bu da iklim değişikliğinin olumsuz etkilerini artırırken, toprak kalitesi, su ve biyoçeşitlilik kaybını artırıyor.
Bununla birlikte BM Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) iklim değişikliği ve arazi kullanımı özel raporu, bitki bazlı diyetleri, iklim kriziyle mücadele etmek için büyük bir fırsat olarak tanımlıyor.
Meselenin bir de insan sağlığı boyutu var: Beslenme alışkanlıklarının sağlıkla ilişkisini inceleyen birçok çalışma, bitkisel gıdalara odaklanma ihtiyacını açıkça ortaya koyuyor. Bitkisel gıdalara yakınlaşıp hayvansal gıdalardan uzaklaşmaya yönelik değişiklikler ile sürdürülebilir bir beslenme arasında doğrudan ilişki kuruluyor.
Bakıldığında gıda-sağlık ilişkisi üzerine yapılan araştırmalar, bitki bazlı gıdaların az tüketilmesinin yanı sıra yüksek miktarda hayvansal ürün ve işlenmiş gıda alımının sağlık açısından olumsuz sonuçlarına vurgu yapıyor. Buna karşın pek çok insan için radikal değişiklik yapmak çok zor geliyor. Ancak beslenmenizden kaynaklanan karbon ayak izinizle birlikte, arazi ve doğal kaynak kullanımını aza indirmek sanıldığı kadar zor olmayabilir.
The American Journal of Clinical Nutrition’da yayımlanan yeni bir araştırmaya göre, günde sadece bir porsiyon etin yerine bitki bazlı bir alternatif koymak, kişisel karbon ayak izini % 48’e kadar azaltabiliyor.
Tulane Üniversitesi Halk Sağlığı Okulu ve Michigan Üniversitesi’nden araştırmacılar, bu bulguyu elde etmek için 16.000’den fazla katılımcının, ortalama bir günde ne yediğine ilişkin bir anket yaptı. Buradan elde edilen verilerini kullanarak, insanların ufak bir değişiklikle ne kadar fark yaratabileceklerini inceledi.
Anket sonuçlarına göre en fazla tüketilen et, sığır etiydi. Katılanların yaklaşık % 20’si günde en az bir porsiyon et yiyordu. Günlük bir porsiyon etin yerine daha yeşil bir alternatif tercih edilmesi ise sera gazı emisyonlarında ortalama % 48; su kullanımında ise % 30’luk bir tasarruf sağlıyordu. (Beslenme alışkanlığındaki değişikliklerle arazi kullanımında ne kadar büyük bir fark yaratıldığını yukarıdaki grafikte inceleyebilirsiniz.)
Makalenin baş yazarı olan Tulane Üniversitesi Halk Sağlığı Okulu’ndan beslenme ve gıda güvenliği profesörü Diego Rose, “İnsanlar çok basit değişikliklerle karbon ayak izlerinde önemli bir fark yaratabilirler,” diyor.
Bakıldığında tarımsal üretim, küresel sera gazı emisyonlarının yaklaşık dörtte birini ve küresel tatlı su kaynağı kullanımının ise yaklaşık %70’ini oluşturuyor. Araştırmacılar da gıda üretimiyle ilişkili sera gazı emisyonları ve su kullanımına ilişkin kapsamlı bir veri tabanı oluşturarak bunu, insanlara bir gün boyunca ne yediklerini soran geniş kapsamlı bir anketle ilişkilendirdi.
Sığır etinin yerine başka bir protein kaynağı tercih edilmesi, çalışmadaki en büyük etkiye sahip olsa da diğer öğeleri değiştirmenin etkisi de ölçüldü. Sözgelimi, mandıra sütü yerine soya sütü tercih etmek % 8’lik bir azalmayla sonuçlandı.
Rose, çalışmanın odak noktasında bireysel değişiklikler olsa da iklim değişikliğini ele almanın tekil eylemlerden fazlasını gerektirdiğini söylüyor: “Çalışmamız, basit adımların bile bu çabalara yardımcı olabileceğine dair kanıtlar sunuyor.”
Küçük değişiklikler bile büyük farklar yaratırken, beslenme alışkanlıklarınızı vejetaryen ve hatta vegan olarak değiştirdiğinizde neler olabileceğini varın siz düşünün.
Bu yazıyı hazırlarken hangi kaynaklardan yararlandık?
nature.com/articles/d41586-019-02409-7
fao.org/3/ca6640en/ca6640en.pdf
mayoclinic.org/healthy-lifestyle/nutrition-and-healthy-eating/in-depth/meatless-meals/art-20048193
academic.oup.com/ajcn/advance-article/doi/10.1093/ajcn/nqab338/6459912